Trong những bước đầu tìm hiểu Phật giáo Nguyên thủy, không ít hành giả khi nghe danh xưng “Tam Tạng Kinh Điển” đều có cảm giác choáng ngợp trước khối lượng kiến thức khổng lồ. Có vẻ chỉ dành cho chư Tăng hoặc người học chuyên sâu. Kỳ thực, khi thấu hiểu bản chất, Tam Tạng lại là một hệ thống rất thực tế. Nó chính là bản đồ dẫn đường cho lộ trình thanh lọc thân tâm, giúp hành giả định hướng rõ ràng và không bị sai đường.
Khám phá định nghĩa về Tam Tạng
Về mặt từ nguyên, Tam Tạng (Tipiṭaka) có nghĩa là “ba chiếc giỏ đựng”, ám chỉ ba phân loại chính để lưu truyền và tổ chức lời dạy của Bậc Toàn Giác.
Ba bộ phận chính yếu đó là:
Bộ Tạng Luật (Vinaya Piṭaka)
Bộ Tạng Kinh (Sutta Piṭaka)
Bộ Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhamma Piṭaka)
Trong Phật giáo Theravāda, toàn bộ kho tàng kinh điển này được gìn giữ qua ngôn ngữ Pāḷi, và được công nhận là bộ giáo điển nguyên sơ, có tính hệ thống và sát thực nhất với lời dạy ban sơ của Đức Phật.
Vinaya Piṭaka: Cốt lõi của giới hạnh
Mặc dù Tạng Luật tập trung vào giới luật của hàng xuất gia, nhưng cư sĩ thấu hiểu Luật sẽ có nền tảng tu tập rất kiên cố.
Bản chất của Luật không phải để kiểm soát, mà để:
Duy trì sự trong sạch trong nếp sống
Giảm xung đột, rối ren
Xây dựng không gian lý tưởng để nuôi dưỡng Định và Tuệ
Để dễ hình dung:
Luật = khung an toàn cho thân và lời nói
Với người mới học Phật, chỉ cần nắm tinh thần:
Mối quan hệ nhân quả trong mọi việc làm
Biết rõ các ranh giới đạo đức
Rèn luyện nếp sống tự giác và trách nhiệm
3. Tạng Kinh – Trái tim của lời Phật dạy
Sutta Piṭaka thường là bộ tạng gần gũi nhất đối với các hàng cư sĩ.
Phần này lưu giữ:
Toàn bộ các pháp thoại của Đức Phật
Đối thoại với đệ tử, vua chúa, cư sĩ, ngoại đạo
Những chỉ dẫn trực tiếp về khổ – nguyên nhân khổ – con here đường diệt khổ
Hệ thống Tạng Kinh gồm 5 bộ Nikāya chủ đạo, với đặc điểm:
Sắp xếp theo độ dài của các bài kinh: trường, trung và tiểu
Bao gồm các bản kinh mang tính ứng dụng cao như Dhammapada hay Satipaṭṭhāna Sutta
Nhiều bản kinh tập trung tháo gỡ các vấn đề thiết thực của con người
Tóm lại:
Tạng Kinh chính là lộ trình tu tập được dẫn dắt bằng thuyết giảng và các câu chuyện sinh động
Hành giả sơ cơ nên ưu tiên tiếp cận Tạng Kinh trước tiên.
Abhidhamma Piṭaka – Hệ thống hóa quy luật tâm linh
Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) là phần trừu tượng và khó nhất, nhưng cũng sâu nhất.
Theo cách ẩn dụ:
Tạng Kinh trình bày nội dung những lời dạy của Đức Phật
Thì Vi Diệu Pháp là “Pháp vận hành như thế nào”
Vi Diệu Pháp phân tích rất chi tiết:
Bản chất thực sự của tâm thức
Các thành phần tâm lý hiện diện trong từng khoảnh khắc tâm
Vì sao có tham – sân – si?
Nghiệp được tạo và trổ quả ra sao?
Lời khuyên cho người mới bắt đầu:
Không cần học Vi Diệu Pháp ngay
Tuy nhiên, việc biết đến sự tồn tại của nó sẽ giúp ta có cái nhìn lý tính, tránh mê tín hay hiểu sai giáo lý
Mối liên hệ giữa Tam Tạng và Tam Học
Hành giả có thể ghi nhớ sự liên kết này như sau:
Tạng Luật → Giới
Sutta Piṭaka hướng đến Định (Samādhi)
Tạng Vi Diệu Pháp → Tuệ
Mỗi tạng đều có vai trò riêng nhưng luôn song hành cùng nhau:
Nhờ giữ Giới sạch trong mà Định lực được củng cố
Có Định → Tuệ mới sinh
Nhờ có Tuệ mà hành giả hiểu được giá trị của Giới và giữ gìn một cách tự nhiên
Lộ trình tìm hiểu Tam Tạng cho người mới
Phương pháp học tập hiệu quả:
Đừng tạo áp lực phải thông thạo mọi thứ cùng một lúc
Hãy học theo thứ tự:
Thấu hiểu giá trị của sự kỷ luật trong tâm hồn
Ứng dụng các bài Kinh để quán chiếu thực tế cuộc sống
Khi căn tính và sự hiểu biết đã chín muồi, hãy nghiên cứu Abhidhamma để phát triển tuệ giác
Mục đích cuối cùng của việc học Tam Tạng không phải là sự phô trương học thuật, mà là:
chuyển hóa thân – khẩu – ý trong đời sống hằng ngày